PERİFERİK ARTER HASTALIĞI (ATARDAMAR HASTALIĞI)
Kalpten aort damar sayesinde oksijenlendirilmiş temiz kan vücuduğun tüm diğer organ ve dokulara transfer edilir. Periferik arter hastalığında damarda kireçlenmeye (ateroskleroz) bağlı olarak zaman içerisinde tıkanıklıkığa yol açmaktadır. Damardaki kireçlenme yağ ve kolestrollerden kaynaklanmaktadır. Yaş ilerledikçe damar içi daralır. Sonunda, kol ve bacak atardamarlarında kan akışını azaltarak kaslar için gerekli oksijen miktarı azalır ve bu hastalarda yürüme esnasında belirli mesafeden sonra ağrı oluşur. Genelde ileri yaş (70 yaş üstü), sigara kullananlarda, tansiyon ve şeker hastalığı olanlarda hastalığa yakalanma oranı artmaktadır. Ateroskleroz yani kireçlenme, vücutta bütün atardamarları tutması nedeniyle birlikte kalp veya beyne giden atardamarlarda da hastalık gelişebilmektedir. Bu nedenle bu hastalar için yalnızca ayak kaybetme riski değil, kalp krizi ve felç riski olma olasılığı da bulunmaktadır.
BELİRTİLER
Belirli mesafeden sonra ağrıya bağlı aralıklı topallama en sık görülen belirtilerindendir. Ağrı kalça, uyluk, diz, bacak,ayak veya kollarda oluşabilir. Her 50 veya 100 metre yürüme esnasında bacaklarda ağrı gelişir ve bir müddet dinlendikten sonra kaybolur. Bu olay Kladikasyo olarak adlandırılmakatadır. Aktivite ile bacakta gerginlik, ağırlık, kramp veya halsizlik hissedilebilir. Zamanla, daha kısa yürüme mesafelerinde ağrı gelişir ve bunun sonucu olarak kritik bacak iskemisi gelişmektedir. Bu hastalarda dokulara yeterli oksijen ulaşamadığı için istirahatte bile ağrı gelişir. Ayakta veya parmaklarda ülser yaraları gelişebilir. Ülserler sonunda gangrene neden olabilirler. Damar tıkanıklığı sonucuda erkeklerde ereksiyon problem yapabilir.
NEDENLERİ
Erkeklerde kadınlara göre daha fazla görülme sıklığı vardır. 50 yaş sonrası risk artmaktadır.
- Sigara
- Diyabet
- Yüksek kan basıncı (Hipertansiyon)
- Yüksek kolesterol veya trigliserit (kötü kolestroller)
- Kilo artışı (kilonun %30 artışı)
- Hareketsizlik (sedanter yaşam)
- Genetik
- Kalp hastalığı
- İnme öyküsü
- Yüksek düzeyde homosistein (doku oluşturmaya ve korumaya yardımcı olan bir proteindir).
TETKİKLER
Muayene yapılıp ve bacaklardaki ısı artışı, renk değişikliği ve nabızlar değerlendirilir.
- Ante brakiyal indeks adlandırılan koldan ve bacaktan tansiyon ölçülerek karşılaştırılır. Normalde ayak bileğinden ölçülen tansiyon kola eşit veya yüksektir. Bacak basıncı/ koldan ölçülen basınca bölünerek çıkan sonuç düşükşe ileri tetkik’e karar verilir.
- İleri tetkik olarak öncelikle Arteriyel Doppler ultrason yapılır: yüksek frekanslı ses dalgaları kullanılarak kan akımı ölçmekte ve kan damarlarının yapısını değerlendirmektedir.
- Doppler ultrasonda ciddi darlık bulgusu saptanan hastalarda daha ileri tetkik olarak olmazsa olmaz anjiyografiönerilir.
- Anjiografi olarak Bilgisayarlı tomografi, MR ve Kateter anjiografi
TEDAVİ
Tedavi kolesterol düşürücü (statinler) ve damar genişletici ilaçlar verilmelidir. Ayrıca damarlarda pıhtı riskini en aza indirmek için aspirin veya benzeri kan sulandırıcı ilaçlar verilir. İlaç tedavisinin yeterli oladığı ciddi olgularda anjioplast/stent veya cerrahi tedavi uygulanmaktadır.
ANJİOPLASTİ/STENT
Bu işlem açık cerrahi girişiminden daha az invazif olarak kabul edilir. Bu büyük arterlerdeki tıkanıklıklar için etkili yöntemdir. Anjiyoplasti, kol veya kasıktan bir artardamar üzerinden kateter yerleştirilir. Kateter içerisinden darlık bölgesine balon gönderilir. Bu bölgede birkaç kez şişirilir ve söndürülerek damar genişletilir. Bu genişliği muhafaza etmek için stent denen küçük metal kafes tüp yerleştirilir.
Stent damar içinde kalıcıdır. İşlemden sonrası atardamar içinden daha fazla kan gitmesi sağlanmaktadır.
ATEREKTOMİ
Kol veya kasıktan bir artardamar üzerinden aterektomi cihazıyla girip tıkalı olan yerden pıhtıyı traşlayarak parçalayıp dışarı çıkarılmasıdır.
CERRAHİ TEDAVİ
Bypass ameliyatı ile bir bacak damarlarının daralmış veya tıkanmış bölümünün ilerisine bir başka damar ile kan akımı sağlanır. Bu işlem için küçük çaplı damarlarda bacaktan çıkartılan toplardamarlar tercih edilir. Büyük çaplı damarlarda ise Greft adlandırdığımız suni damarlar kullanılmaktadır.
ENDARTEREKTOMİ
Atardamardaki tıkalı bölgenin üzerine kesi yapılarak buradaki plagın çıkartılarak kan akım yeniden sağlanır.
AMPUTASYON
Son başvurulacak tedavi yöntemidir. Bu yöntem gangren gelişen bölüme uygulanmaktadır.